Trăm năm cô đơn

Từng nhiều lần dẫn khách qua lại con đường bí ẩn nối liền 2 tỉnh Lào Cai - Lai Châu, porter (người dẫn đường bản địa) người H’Mông Lý A Hừ kể, con đường đá cổ Pavie được xây dựng từ những năm 20 của thế kỷ trước. Thời điểm đó, thực dân Pháp bắt đầu cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai. Bấy giờ, người Pháp chủ trương xây dựng và phát triển nhiều tuyến đường mới ở khu vực Tây Bắc để thuận tiện cho việc thu gom tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản của nước ta...

Thống đốc Auguste Jean-Marie Pavie đã cho khảo sát và xây dựng một con đường từ Mường Hum - Sàng Ma Sáo (Lào Cai) vượt đèo Gió thuộc dãy Nhìu Cô San, sang Sàng Ma Pho - Phong Thổ - Mường So. Con đường được xây dựng hoàn toàn bằng đá, xuyên qua rừng già. Bởi vậy, sau khi hình thành, con đường được đặt tên là đường Pavie.

Sau kháng chiến chống Pháp, hòa bình lập lại ở miền Bắc, con đường đá Pavie dần trôi vào quên lãng. Qua năm tháng, hạ tầng giao thông càng tốt lên thì người ta gần như không còn nhớ gì về con đường gian khổ này với những điểm mốc khét tiếng một thời như đỉnh đèo Gió, Bãi chết rét… Từ tổng chiều dài gần 80 km, con đường đá cổ giờ chỉ còn khoảng 15km, kéo từ đầu bản Nhìu Cô San, xã Sàng Ma Sáo (huyện Bát Xát, Lào Cai) sang bản Sàng Ma Pho, xã Sin Suối Hồ (Phong Thổ, Lai Châu).