Cuộc Cách mạng Tháng Tám-dấu mốc kết thúc ách thống trị gần một thế kỷ của thực dân, phát xít và chế độ phong kiến mục nát, mở ra kỷ nguyên mới-kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.

Trăm năm cô đơn

Từng nhiều lần dẫn khách qua lại con đường bí ẩn nối liền 2 tỉnh Lào Cai - Lai Châu, porter (người dẫn đường bản địa) người H’Mông Lý A Hừ kể, con đường đá cổ Pavie được xây dựng từ những năm 20 của thế kỷ trước. Thời điểm đó, thực dân Pháp bắt đầu cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai. Bấy giờ, người Pháp chủ trương xây dựng và phát triển nhiều tuyến đường mới ở khu vực Tây Bắc để thuận tiện cho việc thu gom tài nguyên thiên nhiên, khoáng sản của nước ta...

Thống đốc Auguste Jean-Marie Pavie đã cho khảo sát và xây dựng một con đường từ Mường Hum - Sàng Ma Sáo (Lào Cai) vượt đèo Gió thuộc dãy Nhìu Cô San, sang Sàng Ma Pho - Phong Thổ - Mường So. Con đường được xây dựng hoàn toàn bằng đá, xuyên qua rừng già. Bởi vậy, sau khi hình thành, con đường được đặt tên là đường Pavie.

Sau kháng chiến chống Pháp, hòa bình lập lại ở miền Bắc, con đường đá Pavie dần trôi vào quên lãng. Qua năm tháng, hạ tầng giao thông càng tốt lên thì người ta gần như không còn nhớ gì về con đường gian khổ này với những điểm mốc khét tiếng một thời như đỉnh đèo Gió, Bãi chết rét… Từ tổng chiều dài gần 80 km, con đường đá cổ giờ chỉ còn khoảng 15km, kéo từ đầu bản Nhìu Cô San, xã Sàng Ma Sáo (huyện Bát Xát, Lào Cai) sang bản Sàng Ma Pho, xã Sin Suối Hồ (Phong Thổ, Lai Châu).

Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 đã trở thành một trong những chiến công chói lọi, như một Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa của thế kỷ XX trong lịch sử dân tộc; là kết quả sự hội tụ của nhiều nhân tố, trong đó có bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam.

Điện Biên Phủ - vị trí chiến lược quan trọng

Điện Biên Phủ là một thung lung lòng chảo rộng lớn ở phía Tây vùng núi Tây Bắc, có chiều dài khoảng 20 km, rộng từ 6-8km; cách Hà Nội khoảng 200km, cách Luang Prabang (Lào) khoảng 190km theo đường chim bay. Theo đánh giá của tướng H.Navarre và các nhà quân sự Pháp - Mỹ thì “Điện Biên Phủ là một vị trí chiến lược quan trọng đối với chiến trường Đông Dương và cả miền Đông Nam Á, nằm trên trục giao thông nối liền các miền biên giới của Lào, Thái Lan, Miến Điện (Myanmar) và Trung Quốc”. "Điện Biên Phủ là một cánh đồng rộng lớn nhất, đông dân và giàu có nhất vùng Tây Bắc". Từ Điện Biên Phủ, quân Pháp có thể bảo vệ được Lào, rồi từ đó đánh chiếm lại các vùng đã mất ở Tây Bắc trong những năm 1952-1953 và tạo điều kiện thuận lợi để tiêu diệt các sư đoàn chủ lực của ta.